Over Leven
Geschreven door: Tineke Puyenbroek @tientjewest 22 maart 2014Geschreven door: Tineke Puyenbroek @tientjewest 6 maart 2014
Geheel onverwacht.
Het is zo'n onderwerp waar je het laat op de avond bij een glaasje wel eens over hebt. "Hoe wil je het liefst aan je einde komen?"
Niet zo'n moeilijke vraag. De meeste mensen kiezen voor sterven zonder pijn en zonder lang ziekbed. Gewoon gaan slapen net als anders en niet meer wakker worden. Er ongemerkt tussen uit piepen. Of dat inderdaad de prettigste manier is kan niemand ons navertellen.
En trouwens, wat heb je eraan? Er valt weinig te kiezen. De moeder van een vriendin van mij is ook op een ochtend niet meer wakker geworden. Niet ziek, wel wat vage klachten, maar ach, dat heeft iedereen op oudere leeftijd.
"Een mooie manier om te gaan." Het floepte er uit voor ik er erg in had. Ik keek mijn vriendin aan en zag direct in haar ogen dat het voor haar absoluut niet zo voelde. Ze vertelde hoe het voor haar was. Ze was op vakantie en belde haar moeder dagelijks. Tot ze haar op een dag niet te pakken kreeg, en de volgende dag ook niet. Ongerust had ze haar broer opdracht gegeven om polshoogte te gaan nemen. En waar ze al bang voor was, was opeens de waarheid. Voor mijn vriendin was dit onverwachte afscheid verschrikkelijk. Ze had zo graag nog afscheid willen nemen, lieve woorden gesproken, een hand vastgehouden. Ze zou nooit weten hoe de laatste uren voor haar moeder geweest waren. Was ze bang? Eenzaam misschien? Zou ze nog om hulp geroepen hebben?
Een onverwachte dood valt voor de nabestaanden zwaar en voelt heel onwerkelijk. Hoe kan dat nou? Het ene moment babbel je nog gezellig samen aan de telefoon en het andere moment... Acceptatie is heel moeilijk als een gezond persoon opeens wegvalt. Je kunt het niet bevatten en verwacht ieder moment dat de overledene gewoon weer binnen komt lopen alsof het allemaal niets anders was dan een nare droom.
En dan moet je opeens alles gaan regelen. De kaarten, de muziek, een kist, bloemen, een locatie. Die hele periode waarin het einde nadert, en je dit soort dingen samen doorneemt, is overgeslagen. Wat is het dan fijn als er al dingen op papier staan. Opgeschreven met het idee dat de dood waarschijnlijk nog jaren op zich laat wachten. Misschien een beetje lacherig, omdat het gek is om over je dood na te denken en je wensen en ideeën op te schrijven als je je kiplekker voelt en in de bloei van je leven bent. Een plotseling overlijden blijft een enorme schok, maar de wetenschap dat je er samen over gesproken hebt, dat je weet wat de wensen van de overledene waren, is een kleine troost en maakt die eerste moeilijke dagen iets makkelijker.
Freda Gaasbeek heeft hiervoor formulieren waar alle belangrijke vragen in staan. U kunt een afspraak maken om samen uw wensen vast te leggen. Zij maakt een mooie map voor u waarin u de formulieren kunt bewaren. Bij uw belangrijke papieren.
Geschreven door: Tineke Puyenbroek @tientjewest 28 februari 2014
Niemand om afscheid van te nemen.
In november 2013 hoorden we op het nieuws dat een vrouw dood was gevonden in haar Rotterdamse bovenwoning. Vermoedelijk had ze daar al 10 jaar gelegen en had niemand haar gemist. 'Afschuwelijk.' 'Hoe kan het gebeuren!' Zo klonken de reacties.
Zou dat bij ons in Stadshagen ook kunnen? Wonen er in onze buurt ook eenzame mensen die met niemand, maar dan ook echt met niemand contact hebben? Het lastige is dat je heel eenzame mensen niet ziet en niet hoort. Maar dan nog. Als je in een straat woont weet je toch wie je buren zijn. Je maakt eens een praatje en ziet elkaar regelmatig als je in de tuin of op je balkonnetje bezig bent, Of je drinkt af en toe eens een kopje koffie met elkaar. Eerlijk is eerlijk, ik zie mijn buren ook wel eens twee weken niet. En dan ga ik er nog niet bezorgd naar toe. En na een maand? Zou ik dan wel gaan kijken? Ja, ik denk het wel. Op zijn minst om te zien of de post is weggehaald. En zeker als de tuin niet meer gedaan wordt en de verloedering in zou treden. Maar uit ervaring weet ik ook dat niet iedereen op contact of hulp zit te wachten. Er zijn mensen die voor niemand de deur opendoen. Niet voor een lieve buur, niet voor een hulpverlener en niet voor een meterstandopnemer.
Waarom? Teleurgesteld in mensen of paranoïde door een psychiatrische aandoening, misschien schaamte omdat het allemaal niet loopt zoals je ooit gewild had of de maatschappij van je verwacht. Eenzaamheid lijkt een langzaam afglijdende schaal. Hoe langer je sociaal geïsoleerd leeft hoe moeilijker het wordt om weer aansluiting te vinden.
Gelukkig zijn er in Zwolle heel veel initiatieven tegen eenzaamheid. Maatjesprojecten, buurtrestaurants, wandel- en sjoelclubjes en noem maar op. Ook zijn de meeste burgers bereid hun buren te helpen en aandacht te geven. Ondanks die zorg komt eenzaamheid toch heel veel voor, in alle wijken, steden en dorpen, achterbuurten in villawijken. Ook in Stadshagen.
Wie in Zwolle eenzaam sterft krijgt een uitvaart waar zijn naam genoemd wordt, waar muziek klinkt en waar een kaars brandt. Een uitvaart met aandacht en respect. Er wordt gezocht naar nabestaanden die mogelijk toch nog een laatste eer willen bewijzen. Heel waardevol.
Kent u een eenzame buur? Vraag hem of haar eens op de koffie. Dat bakje troost is namelijk nog veel waardevoller.
Geschreven door: Tineke Puyenbroek @tientjewest 20 februari 2014
Grond
Toen opa overleed was er geen enkele twijfel over de plek waar hij zou worden begraven. Zijn hele leven had hij in hetzelfde dorp gewoond, de laatste 30 jaar in een mooi vrijstaand huis. Voor keek hij uit op de kerk, achter het huis was de bloementuin, de kas en daarachter de ruime groentetuin waar hij bijna dagelijks te vinden was. Direct achter de groentetuin lag de begraafplaats. Deze kleigrond hoorde bij hem. Hier was hij stevig geworteld net als de planten en bomen die hij had zien groeien. De begraafplaats wordt goed onderhouden. Familie loopt er regelmatig langs, buren en vrienden staan even stil om herinneringen op te halen aan hem en aan het dorpsleven van vroeger. Maar zo vastgeworteld als opa is lang niet iedereen.
Zelf ben ik regelmatig verhuisd. Met mijn geboortegrond heb ik niet veel. Mijn familie en vrienden wonen verspreid over het land sommigen zelfs ver over de grens. Waar zou ik begraven willen worden? In welke grond hoor ik thuis? Dat is een lastige vraag. Eigenlijk nergens. Kranenburg in Zwolle is een prachtig park, mooi aangelegd en onderhouden. Aangepast aan ons, ontwortelde moderne mensen. Voor ieder wat wils. Boven de grond, onder de grond, een plek voor een urn, verstrooid op een veld. Met iedere overtuiging en culturele achtergrond kan rekening worden gehouden. Het is er rustig, er groeien prachtige bomen, bloemen en fris groen gras. En toch kom ik er niet graag. De dood overheerst hier naar mijn smaak te veel. En ik wil niet dood. Ik wil leven. Ook blijf ik liever niet te lang stil staan bij het verleden. Ik wil vooruit, de toekomst in, groeien en, wie weet, misschien uiteindelijk wel ergens wortelen.
Dat is zo mooi aan de natuur. Doodgaan is nooit een eindpunt maar een begin van nieuw leven. Gevallen bladeren worden vruchtbare grond. Zelfs na de koudste winter komen de bomen in de lente weer tot leven. Geruststellend en troostrijk. Natuur is van iedereen. Gelukkig mag je op de meeste plekken vrij rondlopen. Geen niemandsland maar iedersland. Misschien ligt daar mijn grond. Ergens onder de bomen en het zachte mos. Opgaan in de natuur, doorleven in bomen en gras zonder steen, zonder tekst. Gevoelsmatig ga ik dan iets minder dood.
In Nederland zijn inmiddels vijf natuurbegraafplaatsen. Een natuurbegraafplaats kent een aantal voordelen. Je koopt het graf voor eeuwig. Dus na aanschaf volgen er geen kosten meer voor nabestaanden en het graf wordt niet na een bepaalde periode geruimd. Het graf hoeft niet onderhouden te worden, de natuur onderhoudt zichzelf. De kosten zijn relatief laag.
Vaak is het mogelijk om een boom te planten of een natuurlijke zwerfkei te plaatsen als herinneringsteken, maar dat hoeft niet. Op deze wijze houden we een aantal prachtige natuurgebieden in stand.
Geschreven door: Tineke Puyenbroek @tientjewest
Je eigen top 5
Er zijn van die liedjes die van de ene op de andere dag een andere betekenis krijgen, omdat je ze verbindt met een belangrijke gebeurtenis in je leven.
Zo is Miss Americain Pie van Don McLean op eens een van mijn lievelingsliedjes geworden tijdens een heerlijke vakantie in Amerika met mijn gezin. Zodra ik het liedje hoor ben ik daar in gedachten weer, in die prachtige natuur met mijn man en kinderen, samen zingend in onze huurauto op weg naar weer een nieuw avontuur.
Er zijn nog meer liedjes die opeens veranderden, zoals ‘Goodbye my lover’ van James Blunt, ‘Try to remember’ van Nana Mouskouri en ‘Imagine’ van John Lennon.
Liedjes die me terug brengen naar een uitvaart. Liedjes die pasten bij de persoon waar we afscheid van namen. Het ene liedje vind ik mooier dan het andere, maar dat doet er niet zo toe.
Het is de magie van muziek. Door muziek komen emoties los. Muziek verbindt zich met emoties. Daarom herinneren we ons vaak nog de muziek bij belangrijke momenten. Het liedje dat je hoorde bij je eerste echte zoen, het liedje dat op de radio was toen je slecht nieuws kreeg.
Muziek verbind mensen met elkaar, in een kerkdienst, tijdens een concert, of een carnavalsoptocht. Muziek brengt troost, maakt je rustig of vrolijkt je op.
Daarom is muziek ook zo belangrijk bij een uitvaart. Het maakt gevoelens los, en geeft iedereen de mogelijkheid om dat voor zich zelf in te vullen. De muziek blijft altijd een herinnering terwijl woorden soms vervagen.
Welke muziek zou je zelf voor je eigen uitvaart kiezen? Misschien een rare vraag als je jong en gezond bent en absoluut niet van plan bent om in de komende dertig jaar dood te gaan. Toch is het goed om over na te denken. Misschien wordt dat makkelijker als je de vragen anders formuleert.
Welke muziek past bij jou en waarom? Welke muziek verbindt jou met de mensen om je heen?
Je zou een eigen top 5 op kunnen stellen.
1 Het nummer dat mij het meest opvrolijkt
2 Het nummer dat mij het meest troost biedt.
3 Het nummer dat het mooist verbonden is met een herinnering.
4 De mooiste songtekst.
5 De beste meezinger.
Geschreven door: Tineke Puyenbroek @tientjewest
Huilen
Of ik misschien mee wilde naar de begrafenis, vroeg mijn moeder me aan de telefoon. Een goede vriendin waarmee ze sinds haar twaalfde lief en leed gedeeld had was overleden. “Ja goed, ik zie jullie daar.” Haar dood had ik voor kennisgeving aangenomen. Ik kende haar wel, maar niet heel goed. Meer van de verhalen van mijn moeder.
Daar zaten we dan in de aula. De vriendin lag opgebaard. Haar zoon en dochter, die ik wel kende maar niet heel goed kwamen binnen, de dienst begon.
Ik luisterde nauwelijks naar de dominee maar was diep in gedachten. Ik realiseerde me opeens waar ik was, vroeg me af wat mijn moeder zou voelen en hoe het voor die kinderen zou zijn. Twee ouders waren ze nu kwijt, beiden na een lang en naar ziekbed.
Aan het eind van de dienst mochten we naar voren voor de condoleance, en de tranen die ik angstvallig in had zitten houden kwamen er opeens uit. Met een veel te harde aanstellerige snik. Wat schaamde ik me. Ik was maar een vage kennis, wat bezielde me om hier een potje te huilen?
Een jaar later stond ik zelf voor een volle kerk. Ik vertelde over mijn vader terwijl ik naast zijn kist stond. Zonder te huilen kon ik mijn verhaal doen. Daarna kon ik vele handen schudden en mij goed houden.
Is dat raar? Heb ik beide keren de huiletiquette geschonden?
Ik denk het zelf niet. Op de eerste begrafenis werd ik plotseling en onverwacht overvallen door emoties. Gebaseerd op medeleven, niet op een eigen verlies.
In het geval van mijn vader had ik maanden van afscheid nemen, samen huilen, herinneringen delen, boos zijn, lachen, verdrietig zijn achter de rug. Er hadden al zoveel tranen gevloeid, dat er minder druk op de ketel stond.
En toen tijdens het koffiedrinken vloog een vriendin van mij me om mijn hals. Met dikke betraande ogen.
Waarom moest ze zo huilen? Medeleven of herinneringen aan haar beide ouders die veel te vroeg overleden waren? Misschien speelden er nog wel honderd kleine redenen mee, maar dat maakt niet uit. Het voelde goed, verbonden met elkaar.
Wel huilen, niet huilen, je kunt er eigenlijk geen etiquette op los laten.
Wel heb ik een aantal tips voor als je niet hardop wilt huilen. Bereid je altijd voor op onverwachte emoties. Houd je tranen niet op, maar laat ze lopen. Hoe langer je tranen ophoudt, hoe groter de kans op een luide snik.
Neem altijd zakdoekjes mee, en dames, draag waterproefmascara!
